YANGIN YALITIMI

Evlerdeki her tür mobilya, perde, duvar kağıdı gibi eşyaların tümü yanıcıdır. Yangınlar için gereken oksijen ise havada bulunur. Sönmemiş bir sigara, elektrik kontağı, güneş ışınları, soba ve ocak gibi ısı kaynakları, bazı kimyasal tepkimeler ve sürtünmeye bağlı olarak ortaya çıkan ısılar ile yanıcı maddelerin herhangi bir şekilde tutuşma sıcaklığına gelmesi yangının başlamasına neden olur.

Yanıcı maddelerin ve oksijenin hayatın vazgeçilmez birer parçası olduğu düşünülürse ve yanıcı maddeleri tutuşturabilecek enerjiyi sağlayabilecek teknolojik aletlerin çevremizi sardığı göz önüne alınırsa, aslında yaşanılan mekanlarda yangın çıkma olasılığı sanıldığı kadar düşük değildir. Yangınların zararlı etkilerinin sınırlandırılmasına yönelik, can ve mal güvenliğini sağlayıcı yapısal önlemlere "yangın yalıtımı" denir.

YANGIN YALITIMI NEDİR

Geçmiste yapıların ana malzemesini tas, agaç ve kerpiç gibi geleneksel malzemeler olusturuyordu. On besinci yüzyıla iliskin kayıtlarda, İstanbul'da, yontma tasın hem temini hem de isçiligi pahalı oldugu için evlerin genellikle ahsaptan yapıldıgı belirtilir. İstanbul'un deprem fayları üzerinde yer alması ve büyük depremlere açık olması da ilerleyen yıllarda, ahsabın kullanımını yaygınlastırır. Tarih boyunca yasanan büyük depremler, İstanbul'da yapıların depreme daha dayanıklı oldugu düsünülen ahsaptan insa edilmesini tesvik eder. Ahsap, hiç kusku yok ki depreme daha dayanıklıdır. Ancak, bu durum İstanbulluları yangın gibi bir sorunla karsı karsıya bırakır. Deprem felaketinden kaçan kent, baska bir felaketin kucagına düser.Günlerce süren, birkaç mahalleyi tümüyle kül eden büyük yangınlar, İstanbul tarihinde yerini alır. Osmanlı'da yangınla mücadeleye yönelik faaliyetler, bir takım yasaklar ve çıkan yangınların söndürülmesine yöneliktir. Yangın söndürme isini yeniçeriler, yeniçeri ocagı kaldırıldıktan sonra da dönemin itfaiyecileri sayılabilecek tulumbacı takımları üstlenir. Bunun dısında bazı yasaklarla yangınlara önlem alınması düsünülür. 1554 yılında çıkan ve yüzlerce ev ve dükkânı kül eden yangının ardından Sadrazam İbrahim Pasa, geceleri ates ve lamba yakılmasını yasaklar.

O dönemde yangın yalıtımı kavramı bilinmiyordu. Ancak, İstanbullular yalıtım kavramından tümüyle habersiz degildi. Yangına karsı iki bina arasına tugladan bir duvar örülürdü. Yangın duvarı olarak adlandırılan bu duvarın yapılması zorunluydu. Ancak bu duvar her zaman felaketi önlemeye yetmiyordu. Cumhuriyetin ilanından sonra, İstanbul'daki en büyük yangın, o zamanki adı Tatavla olan bugünkü Kurtulus semtinde gerçeklesir. Kısa sürede yayılan yangın, bütün bir semti etkisi altına alır ve yüzlerce ev kül olur. Yangının Tarlabası'na sıçramasını engellemek için çok sayıda ev dinamitlerle yıkılır. Günümüzde, İstanbul halkının büyük bölümü yangına karsı çok daha dirençli betonarme evlerde yasıyor. Ancak, yangın tehlikesi hala sürüyor.

Gelisen teknoloji ve sanayilesme, nüfusun giderek çogalması, toplu yerlesim bölgelerinin artmasına yol açıyor. Bu durum yangın riskinin ve buna baglı olarak yangının maddi ve manevi zararlarının da artmasına neden oluyor. Yangın, yanmanın kontrolsüz bir sekilde ortaya çıkmasıdır. Yangının olusması için yangın üçgeni olarak adlandırılan üç unsur yeterlidir; yanıcı madde, oksijen ve ısı kaynagı.

Evlerdeki her tür mobilya, perde, duvar kâgıdı gibi esyaların tümü yanıcıdır. Yangınlar için gereken oksijen ise havada bulunur. Sönmemis bir sigara, elektrik kontagı, günes ısınları, soba ve ocak gibi ısı kaynakları, bazı kimyasal tepkimeler ve sürtünmeye baglı olarak ortaya çıkan ısılar ile yanıcı maddelerin herhangi bir sekilde tutusma sıcaklıgına gelmesi yangının baslamasına neden olur. Yanıcı maddelerin ve oksijenin hayatın vazgeçilmez birer parçası oldugu düsünülürse ve yanıcı maddeleri tutusturabilecek enerjiyi saglayabilecek teknolojik aletlerin çevremizi sardıgı göz önüne alınırsa, aslında yasanılan mekânlarda yangın çıkma olasılıgı sanıldıgı gibi düsük bir olasılık degildir.

Yangından korunma denildiginde bugün birçok kisinin aklına, yangın söndürme sistemleri ve duman detektörleri gibi uyarı sistemleri geliyor. Aktif koruma sistemleri olarak adlandırılan bu sistemler yangın güvenliginde önemli bir rol oynamasına karsın, yangının baslamasından sonra devreye girer ve mekanik arıza gibi çesitli nedenler ile islevlerini tam olarak yerine getiremeyebilirler. Bu nedenle; aktif önlemlerin dısında yangının ve zararlı etkilerinin, bina içinde ve komsu binalara yayılmasını yavaslatacak, kisilerin yangın mahalinden güvenli bir sekilde tahliye edilmesine olanak saglayacak yapısal önlemler alınmalıdır. Böylelikle, yangın büyümeden itfaiyecilere müdahale etme imkânı tanınır ve mal kayıpları azaltılır. Yangınların zararlı etkilerinin sınırlandırılmasına yönelik, can ve mal güvenligini saglayıcı yapısal önlemlere "yangın yalıtımı" denir.

YANGIN YALITIMI NASIL YAPILIR

Yangının zararlı etkilerinin sınırlandırılması ve güvenli kaçıs bölgelerinin olusturulması amacı ile yapılar bölümlere ayrılır. Bu bölümlerin duvarlarına, tavanına, dösemesine yangın yalıtımı yapılarak bu kısımlara yangının ve dumanın ulasması engellenir. Ayrıca bu bölümlerde bulunan kapı ve pencerelerin belirli yangın dayanım özellikleri olması gerekir.

Yapılarımızın yangın baslangıç anından söndürme isleminin tamamlanmasına kadar geçen sürede yıkılmadan ayakta kalması için tasıyıcı kısımlara ve dısardan yangının sıçramaması için çatı ve cephelere yangın yalıtımı yapılır.Kazan dairesi gibi özel odaların duvarlarına, duman gazlarının ve ısının yayılmaması için hava kanallarına ve tesisat borularının geçtikleri bölgelere de yangın yalıtımı uygulamaları yapılır.

Yangın yalıtımı, tasarım asamasında baslar. Öncelikle yapı içerisinde bulunan yanıcı malzemelerin özellikleri ve miktarına göre yangın güvenligine iliskin önlemler belirlenir. Bina içerisinde bulunabilecek insan sayısı ve yapının kullanım amacına göre risk degerlendirmesi yapılır. Bu risk degerlendirmesi neticesinde yapının duvarlarının, tavan ve dösemelerinin yangına dayanıklılık süreleri belirlenir.

Yangın yalıtımında yanmaz (A sınıfı) ve ısı geçisine yüksek direnç gösteren camyünü (beyaz), tasyünü, alçı levhalar, perlit, vermükülit vb. özel malzemeler; yapının duvarlarına, tavanlarına, dösemelerine ve hava kanallarına sabitlenir. Tesisatların duvarları, dösemeleri ve tavanları deldigi yerlerde ısı ile genlesen özel mastikler kullanılarak alev ve dumanın yayılmasına karsı önlem alınır. (Sekil 1) Yangından kaçıs amacı ile kullanılan koridorlarda özel kapı ve cam fitilleri kullanılır.

Pencerelerde ise yangın dayanımlı özel yangın camı üniteleri kullanılır. Yangın camları çogunlukla bina iç birimlerinin birinden digerine yangının yayılmasını, bazen de bitisik binalardaki yangının komsu binaya sıçramasını önlemek için kullanılırlar. Yangın camlarının yangına dayanım süreleri uzman laboratuarların test raporlarıyla belgelenmis olmalıdır.

YANGIN YALITIM MALZEMELERİ

Yangın yalıtımında, yapı elemanlarının yangın sırasında belirli süreler için saglaması gereken; yük tasıma, yalıtım, bütünlük gibi özellikleri kazandıran ve yüksek ısılarda yanmazlık özelligi tasıyan ürünler tercih edilir. Bu malzemeler; yapıların tasıyıcı sistemlerinde, çatı-duvar dösemelerinde, kapı ve camlarında, derzlerinde, boru ve havalandırma kanalı geçislerinde, saftlarında, elektrik tavalarında, kaçıs yollarında etkin olarak kullanılır. Yangın yalıtımı amacıyla kullanılan ürünler sunladır:

I. Yapı Yalıtımı

Duvar, Döseme, Çatı Uygulamaları:
Camyünü, tasyünü, alçı panolar, lifli çimento panolar, seramik yünü, perlit, vermikülit, camköpügü, kalsiyum silikat, özel mastikler, ısı ile genlesen özel boyalar, özel kapı ve cam fitilleri vb.

II. Yangın Camları

Yangın Dayanımlı Camlar
E Sınıfı Camlamalar;yangın alevi ve yangın sırasında ortaya çıkan gaz ve dumanın geçisini kırıldıktan sonra dagılmayarak belli bir süre ertelerler. Yangın ısısının geçisini engelleyemezler (telli buzlu, telli polisajlı camlar, borosilikat camlar).
El Sınıfı Camlamalar;yangın alevi ve dumanına ek olarak yangın ısısının geçisini geciktirirler.Özel dolgulu çok katmanlı olan bu camların yaklasık 120°C sıcaklıga kadar saydam kalan ara dolguları, yangın ısısı karsısında köpürerek genlesir ve opaklasır.

III. Teknik (Endüstriyel) Yalıtım

Camyünü, tasyünü, alçı panolar, vermikülit, perlit, kalsiyum silikat, cam köpügü vb.

YANGIN YALITIMI İLE İLGİLİ STANDARTLAR VE MEVZULAR

Yapılarda yangın güvenligi ile ilgili tüm Avrupa'da geçerli olan yeni bakıs açısı nedeniyle son yıllarda yapılan çalısmalarda, test ve performans tespiti ve sınıflandırma prosedürlerine agırlık verilmistir. Olusturulan bu standartlar her tür yapı malzemesine uygulanarak, bu malzemelerin yangın karsısındaki davranıslarını ortaya koyuyor. AB'de yangın yalıtımında kullanılan özel mastikler, harçlar, ısıyla genlesen malzemeler dâhil olmak üzere hiçbir malzemenin; test, isaretleme ve etiketleme prosedürlerini de kapsayan karakteristik bilgilerinin tarif edildigi ürün standartları bulunmuyor. Genel olarak yangın yalıtım malzemeleri ile ilgili Avrupa'da herhangi bir ürün standardının hazırlanmasına yönelik bir çalısma henüz yok. Yangın yalıtım malzemelerinin aynı zamanda ısı geçisine de direnç göstermesi gerektiginden; hem yangın yalıtımı hem de ısı yalıtımı fonksiyonlarına sahip olan malzemelerinin yangın yalıtımı yönüyle ürün standartları bulunmuyor.

AB'de olusturulan ölçüm standartları AB teknik mevzuatına uyum çalısmaları kapsamında birebir tercüme edilerek Türk Standardı olarak yayımlanıyor. Yangın yalıtımı ürünlerine yönelik Avrupa standardı hazırlanması durumunda, TSE tarafından uyumlastırılacak ve hayata geçirilecektir. Yangın yalıtımı ile ilgili bazı standart ve mevzuatlar, asagıda liste halinde verilmistir;

- TS EN 13501–1 (23.12.2003): Yapı Mamulleri ve Yapı Elemanları – Yangın Sınıflandırması – Bölüm 1: Alev Deneylerinden Elde Edilen Veriler Kullanılarak Sınıflandırma" - TS ISO TR 11925–1 (20.04.2004): Yapı Malzemeleri – Yangın Dayanımı Deneyleri – Aleve Dogrudan Maruz Kaldıgında Tutusabilirlik – Bölüm 1: Tutusabilirlik Kuralları - TS EN ISO 11925–2 (20.04.2004): Yapı Malzemeleri – Yangın Dayanımı Deneyleri – Aleve Dogrudan Maruz Kaldıgında Tutusabilirlik – Bölüm 2: Tek Alev Kaynagıyla Deney - TS ISO 11925–3 (20.04.2004): Yapı Malzemeleri – Yangın Dayanımı Deneyleri – Aleve Dogrudan Maruz Kaldıgında Tutusabilirlik – Bölüm 3: Çok Alev Kaynagıyla Deney - TS EN ISO 9239–1 (17.01.2005): Dösemelerin Yangına Tepki Deneyleri – Bölüm 1: Radyant Isı Kaynagı Kullanılarak Yanma Özelliginin Belirlenmesi - TS EN 13238 (29.11.2001): Bina Ürünlerinin Yangın Deneylerine Reaksiyonu – Tabakaların Seçimi için Genel Kurallar ve Sartlandırma İslemleri - TS EN 13823 (11.11.2002): Yapı Ürünleri İçin Yangına Tepki Deneyleri – Tek Bir Yakma Unsuru İle Termal Etkiye Maruz Kalan Dösemeler Haricindeki Yapı Ürünleri - TS EN ISO 13943 (18.03.2002): Yangın Güvenligi – Terimler Ve Tarifleri - TS 1913 EN ISO 1716 (17.01.2005): Yapı ürünlerinin yangına tepki deneyleri – Yanma ısısının tayini - TS EN ISO 1182 (09.03.2006): Yapı Malzemeleri - Yangın Dayanımı Deneyleri - Yanmazlık Deneyi - TS EN 1365–1 (07.02.2002): Yangına Dayanıklılık Deneyleri- Yük Tasıyıcı Elemanlar İçin- Bölüm 1: Duvarlar - TS EN 1365–2 (19.03.2003): Yangına Dayanıklılık Deneyleri-Yük Tasıyıcı Elemanlar-Bölüm 2: Dösemeler ve Çatılar - TS EN 1365–3 (19.03.2003): Yangına Dayanıklılık Deneyleri-Yük Tasıyıcı Elemanlar-Bölüm 3: Kirisler - TS EN 1365–4 (05.04.2001): Tasıyıcı Elemanların Yangına Dayanıklılık Deneyi- Bölüm 4: Kolonlar - TS EN 1634–1 (29.04.2003): Yangına Dayanıklılık Deneyleri-Kapı ve Kepenkler-Bölüm 1: Yangın Kapıları ve Kepenkleri - TS EN 1634–3 (16.04.2003): Yangına Dayanıklılık Deneyi-Kapı ve Kepenkler-Bölüm 3: Duman Kontrol Kapıları ve Kepenkleri

YANGIN YALITIMI İLE İLGİLİ YÜRÜRLÜKTEKİ KURALLAR

12 Haziran 2002 tarih ve 4390 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik"
29 Temmuz 2004 tarih ve 25537 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Yapı Malzemeleri Yönetmeligi (89/106/EEC) kapsamında, "Yapı Malzemelerinin Yangına Tepki Sınıflarına ve Yapı Elemanlarının Yangına Dayanıklılıgına Dair Teblig (TAU/2004-001)"
29 Kasım 2004 tarih ve 25655 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan "Yapı Malzemeleri Yönetmeligi'ne (89/106/EEC) İliskin Açıklayıcı Dokümanlar Hakkında Teblig (Teblig No:TAU/2004-008) Açıklayıcı Doküman: Temel Gerek 2 - Yangın Durumunda Emniyet"